Historia Barcian wiąże się od samego początku zarówno z zamieszkującym te tereny plemieniem Bartów, jak i z Zakonem Krzyżackim, który po podbiciu okolicznych terenów rozpoczął zakładanie własnego osadnictwa opartego właśnie o wzniesiony tu zamek. Barciany pełniły rolę stołeczną jeszcze w czasach plemiennych, kiedy było centrum okręgu plemiennego Bartów.

Na terenie gminy czynna jest 1 biblioteka publiczna w Barcianach (stan księgozbioru w czerwcu 1995 roku wynosił 11657 woluminów; liczba czytelników - 405) oraz cztery biblioteki publiczno-szkolne.

Od 1985 roku funkcjonuje Gminny Ośrodek Kultury (GOK). Ponadto na terenie gminy znajdują się 4 świetlice zakładowe i 9 świetlic wiejskich. W ramach GOK działają trzy zespoły wokalno - instrumentalne oraz dziecięcy zespół wokalny. W budynku GOK działa też Galeria Kraniecpolskich. Zajmuje się ona m.in. organizacją dorocznego konkursu satyrycznego poświęconego kobietom.

Dom Kultury w Barcianach

W gminie działa Fundacja Silginy Scena za Grosz - Ditchebuhne, zajmująca się remontem pałacu w Silginach (wspomagana przez Fundację Polsko - Niemiecką), a także organizująca spotkania teatralne. W Asunach funkcjonuje natomiast "Stowarzyszenie Ukraińskie"

Duża liczba surowców pochodzenia rolniczego, sąsiedztwo z obwodem kaliningradzkim, kolejowe przejście graniczne w Skandawie oraz w perspektywie przejście graniczne w Michałkowie - stwarzają dobre warunki rozwoju przetwórstwa rolno- spożywczego i eksportu towarów.

Po stronie polskiej znajduje się zespół ramp przeładunkowych, do których dochodzą szerokie (rosyjskie) tory. Dzięki nim możliwe stało się uruchomienie terminalu przeładunkowego gazu propan-butanu. Istnieje możliwość rozszerzenia jego funkcji o przeładunek takich towarów, jak węgiel, drewno, zboża, maszyny oraz towarów przesyłanych w kontenerach.

Gmina finalizuje budowę sali sportowej przy Szkole Podstawowej w Drogoszach, rozpoczyna modernizację oczyszczalni ścieków w Barcianach wraz z rozbudową sieci kanalizacyjnej, rozpoczyna budowę kolejnego wodociągu wiejskiego, zamierza zmodernizować stadion w Barcianach i dokończyć budowę sali widowiskowej przy GOK. Rozpoczęła również działania mające na celu budowę sali sportowej przy szkole w Mołtajnach oraz gazyfikację gminy.

      W sensie fizyczno-geograficznym obszar gminy obejmuje Równina Sępopolska, stanowiąca część Niziny Staropruskiej (do Polski należą jedynie południowe obrzeża tej krainy fizyczno-geograficznej). Równina Sępopolska stanowi rozległą nieckę wyniesioną w części centralnej (dolina rzeki Liwna) do ok. 40-50m npm., a na obrzeżach do 80-100m npm. Równina zbudowana jest z tzw.czerwonych iłów, będących pozostałością istniejących przed czołem lodowca jezior.

W rejonie Jeziora Arklickiego krajobraz urozmaicają żwirowe wzniesienia kemowe i morenowe.Jedynym większym zbiornikiem wodnym jest jezioro Arklickie, położone w północno-wschodniej części gminy. Na południe i wschód od jeziora znajdują się niewielkie obszary podmokłe (bagna).

Do ciekawszych atrakcji turystycznych gminy należą zabytki:

•  zamek krzyżacki w Barcianach z XIII w.,
•  zespoły pałacowo-parkowe: w Drogoszach, Wielewie i Silginach
•  kościoły: w Barcianach, Drogoszach, Mołtajnach. Asunach, Momajnach i Windzie.

Inne walory turystyczne to Iasy i czyste powietrze, rybne Jezioro Arklickie oraz kolonie: bocianich gniazd w miejscowościach Asuny, Duje i Bobrowo. Gmina zamierza uruchomić w przyszłości sieć ciekawych widokowo tras rowerowych, które będą atrakcją dla turystów krajowych i zagranicznych.